Thüringen

Basisgegevens:

Hoofdstad:	Erfurt
Jaar van oprichting:	1990
Gebied:	16.172,10 km²
Bevolking:	2.289.219 (31 december 2007)

Universiteiten:

Erfurt: Universiteit van Erfurt
Ilmenau: Technische Universiteit Ilmenau
Jena: Friedrich Schiller Universiteit (FSU) Jena
Weimar: Bauhaus-universiteit Weimar

Geografie:

Thüringen ligt in het midden van Duitsland. Het grenst aan de deelstaten Hessen (lengte van de grens 270 km), Beieren (381 km), Saksen (265 km), Saksen-Anhalt (296 km) en Nedersaksen (112 km). Net als Saksen en delen van Saksen-Anhalt behoort de Vrijstaat Thüringen tot de regio Midden-Duitsland.

Thüringen heeft heel verschillende landschappen, met in het uiterste noorden het Harzgebergte. In het zuidoosten voegt de vruchtbare vallei van de rivier de Helme zich bij een gebied dat bekend staat als de "Goldene Aue". Ten noordwesten ligt het Eichsfeld (een gedeeltelijk bebost heuvellandschap).

In het midden van de staat ligt het vlakke, uiterst vruchtbare Thüringer Bekken, deze regio is een van de oudste cultuurlandschappen van Duitsland, de eerste nederzettingen dateren uit het jaar 704. Het Thüringer Basin wordt omringd door verschillende kleine bergketens, zoals de Dün in het noordwesten, de Hainleite en de Windleite direct in het noorden. Verder de Kyffhäuser in het noorden, Schmücke, Hohe Schrecke en Finne in het noordoosten, de Ettersberg in het zuidoosten, de Fahner Höhe in het zuiden en de Hainich in het westen. Het enige nationale park in het land is de Hainich.

Ten zuiden van het Thüringer Bekken liggen de heuvelachtige uitlopers van het Thüringer Woud. Ten slotte, als grootste bergketen van de staat, het Thüringer Woud zelf, dat in het oosten naadloos overgaat in het Thüringer Leisteengebergte, dat op zijn beurt overgaat in het Frankische Woud in het zuidoosten, dat echter slechts in kleine delen is in Thüringen. Dit middelgebergte wordt doorkruist door de Rennsteig, de Kammweg, die de waterscheiding vormt tussen de Elbe in het noorden en de Weser of Rijn in het zuiden. De Saale-vallei loopt ten oosten van het bos en het stroomgebied, voorbij de Saale ligt het Thüringer Holzland in het noorden, het Vogtland in het zuiden en het Osterland in het oosten. In tegenstelling tot vroeger heeft het Osterland rond Altenburg weinig bos en is het zeer vruchtbaar. Ten zuidwesten van het Thüringer Woud ligt het Werratal, gevolgd door de Rhön in het westen en het Grabfeld in het zuiden.

De belangrijkste rivieren van het land zijn de Werra in het westen en de Saale in het oosten. Grotere zijrivieren van de Saale zijn de Unstrut (met Gera), de Ilm en de Weiße Elster, en de Leine ontspringt in het noordwesten van de staat.

Het hoogste punt in de staat is de Grote Beerberg in het Thüringer Woud op 983 meter, andere hoge bergen zijn de Schneekopf (978 m), de Grote Finsterberg (944 m) en de Inselsberg (916 m).

Klimaat:

Thüringen kan worden toegewezen aan de gematigde klimaatzone van Midden-Europa met heersende westenwinden. Omdat er tussen de westelijke zeeën en Thüringen al enkele beschermende middelgebergten liggen, is het klimaat meer continentaal dan in West- en Noord-Duitsland. Het resultaat is koudere winters en drogere zomers dan in andere delen van Duitsland.

Binnen de Vrijstaat zijn er zeer grote klimatologische verschillen, waarbij vooral het Thüringer Bekken in het midden van de staat de voorkeur geniet. Dit is omgeven door bergen en daarom valt daar de minste neerslag in Duitsland. Straussfurt heeft het record 242 mm jaarlijkse neerslag in 1911.In het Thüringer Bekken valt normaal gesproken 400 - 500 mm jaarlijkse neerslag met een jaargemiddelde temperatuur van 8,5 °C. De heuvelachtige gebieden in het land hebben een klimatologisch ongeveer het Duitse gemiddelde, dus in Gera valt er 624 mm neerslag bij een temperatuur van 8,7 °C. De berggebieden hebben een ongunstig klimaat, dus op de Schmücke wordt gemiddeld 1289 mm neerslag per jaar gemeten bij een temperatuur van 4,4 °C. De temperatuur in januari is hier -4 °C en de temperatuur in juli is 12,8 °C. In Artern aan de noordelijke rand van het Thüringer Bekken zijn de waarden -0,7 °C in januari en 17,6 °C in juli.

geschiedenis:

In de 3e eeuw werd de Thüringer stam gevormd uit delen van de Hermundurs, Turons, Warnen en Angles. Later stichtten ze een koninkrijk met een vestigingsfocus in het Thüringer Bekken langs de Unstrut. De eerste gedocumenteerde vermelding van Thüringen onder de naam Thoringi door Sidonius Apollinaris dateert uit het jaar 480.

In 531 verpletterden de Franken, met de hulp van de Saksen, het koninkrijk en namen het gebied ten westen van de Saale op in het Frankische koninkrijk. Rond 620 stichtten de Merovingers het hertogdom Thüringen, dat tot het einde van de 7e eeuw bestond. In die tijd werden ook de eerste steden gesticht, waaronder Arnstadt in 704 en Erfurt in 742, en tegelijkertijd stichtte Bonifatius het bisdom Erfurt.

De Ottoons maakten het gebied op de lagere Unstrut tussen Naumburg en Sangerhausen in de 10e eeuw tot een centrum van het Heilige Roomse Rijk. Thüringen profiteerde daar echter weinig van, aangezien er in het gebied geen sterk eigen stamhertogdom kon worden gevormd. In die tijd was het graafschap Weimar de grootste macht in het gebied van Thüringen, en alleen de Ludowingers kregen de controle over aanzienlijke delen van Thüringen terug. Ludwig de Springer liet de Wartburg in 1067 bouwen en zijn nakomelingen werden in 1131 door keizer Lothar von Supplinburg tot landgraven van Thüringen gemaakt.

Onder hen bloeide de regio in de Hoge Middeleeuwen op tot een centrum van de Duitse cultuur en in 1247 stierf de landgravenfamilie uit. De Thüringer-Hessische Successieoorlog begon toen, die eindigde in 1264 toen de Wettins grote delen van het land innamen en ze in hun staat integreerden. Zo begon een heerschappij van de Wettins over Thüringen die bijna 700 jaar duurde. Dit eindigde pas met de afschaffing van de monarchieën in Duitsland in 1918. In de Thüringer gravenoorlog van 1342 - 1346 probeerden de graven van Schwarzenburg, Weimar-Orlamünde en Hohnstein evenals de gerechtsdeurwaarders van Weida de suprematie van de Wettins, maar dit was geen succes.

In de loop van de 12e eeuw werd de grondexploitatie in Thüringen geïntensiveerd en werden de eerste vestingsteden gebouwd, zoals Mühlhausen of Saalfeld. Erfurt naderde nu zijn hoogtijdagen, in de 14e eeuw bereikte de bevolking een niveau van ongeveer 20.000. De stad had 30 parochiekerken en kloosters, 2 machtige muren, een kathedraal en het Sint-Pietersklooster. In 1392 werd in Erfurt de derde universiteit van Duitsland opgericht. De bloeitijd van Erfurt eindigde aan het begin van de 16e eeuw om economische en politieke redenen.

Dominante adellijke families in het middeleeuwse Thüringen waren de Wettins en de Ludowinger. Na het einde van het Heilige Roomse Rijk in 1806 wisten alleen de Ernestines als afstammelingen van de Wettins en de nu prinselijke Reussen en Schwarzburgers hun macht in Thüringen veilig te stellen. Ze regeerden tot het einde van de monarchie in 1918. Met de deling van Leipzig in 1485 werden de Wettin-landen verdeeld tussen de jongere Albertijnen en de Ernestines. Tegelijkertijd namen de Ernestines de electorale waardigheid over van de Wettins. Aanvankelijk heersten de Ernestine over grote delen van Thüringen, slechts een klein gebied langs de Unstrut behoorde tot de Albertijnen.

De Reformatie aan het begin van de 16e eeuw plaatste Thüringen in het centrum van de Duitse politiek. Maarten Luther woonde en studeerde eerst aan de Universiteit van Erfurt, daarna schreef hij de Reformatie in Wittenberg. De Saksische keurvorst Friedrich de Wijze verborg hem uiteindelijk in de Wartburg, waar hij de Bijbel in het Duits vertaalde. Als gevolg van de Reformatie begon in 1525 de Boerenoorlog, gericht op Mühlhausen en Frankenhausen. Als gevolg hiervan begon de Schmalkaldische oorlog tussen het katholieke rijk en protestantse vorsten. Dit eindigde in 1547 met de capitulatie van Wittenberg en een nederlaag van de protestanten, het Saksische electoraat ging vervolgens over naar de Albertijnen. Toen de Hennebergers in 1583 uitstierven, kwam er een erfovereenkomst tot stand, waardoor de Ernestine aanzienlijke eigendommen verwierven in het zuiden van Thüringen. De verdeling van Erfurt in 1572 bracht de voortdurende versnippering van de Ernestine bezittingen in talrijke hertogdommen en Thüringen zonk in politieke onbelangrijkheid. Toen begon de tijd van het humanisme in Thüringen, als een "modelstaat" was Saksen-Gotha waar Ernst de Vrome regeerde, die het eerste staatshoofd ter wereld was dat leerplicht invoerde voor kinderen tot 12 jaar.

Alleen hertogin Anna Amalia en haar zoon Carl August vestigden in 1780 opnieuw de aandacht op de regio door persoonlijkheden als Johann Wolfgang von Goethe en Friedrich Schiller aan hun hof uit te nodigen. Op deze manier kon het Weimar-classicisme zich daar vestigen als de Duitse versie van de klassieke literaire beweging. In die tijd werd er een centrum van Duitse filosofie gevormd aan de Universiteit van Jena, en de Jena-romantiek was in die tijd ook stijlbepalend voor heel Duitsland. Door de Reichsdeputationshauptschluss in 1803 verloor het aartsbisdom Mainz zijn gebieden rond Erfurt en Eichsfeld, Mühlhausen en Nordhausen moesten hun onafhankelijkheid opgeven en werden uiteindelijk op het congres van Wenen in 1815 toegewezen aan Pruisen. Saksen-Weimar-Eisenach werd ook het enige groothertogdom Thüringen. Tijdens de Napoleontische periode werd de beslissende slag tussen de Fransen en Pruisen in Thüringen aangekondigd, op 9 oktober 1806 vond de Slag bij Schleiz plaats. Dit werd gevolgd door de slag bij Saalfeld en de beslissende slag bij Jena en Auerstedt op 14 oktober 1806, die Pruisen verloor.

Op het Erfurtse Prinsencongres tussen Frankrijk en Rusland in 1808 ontmoette Goethe Napoleon en vormden de eerste verzetsgroepen tegen de Franse overheersing. De universiteit van Jena zorgde voor de aanzet. Nadat de Napoleontische heerschappij ten einde was gekomen, werd in 1815 de oorspronkelijke broederschap gevormd in Jena. In die tijd werden ook de eerste liberale grondwetten gemaakt. Aan deze vroege fase van het liberalisme kwam een ​​einde nadat in 1819 de Carlsbad-decreten in Thüringen werden afgedwongen.

De culturele bloeitijd van Thüringen duurde voort, met de oprichting van het Algemeen Duits Onderwijsinstituut in Rudolstadt in 1817 en de oprichting van de eerste Duitse kleuterschool in Bad Blankenburg in 1840. Beide instellingen werden opgericht onder de opvoeder Friedrich Fröbel. Ernst-Wilhelm Arnoldi richtte in 1820 het Duitse verzekeringssysteem (Gothaer Versicherung) op, in 1826 gevolgd door de oprichting van het Bibliografische Instituut door Joseph Meyer. Tussen 1811 en 1818 heeft het Bibliographic Institute & F.A. Brockhaus is gevestigd in Altenburg, de eerste Duden werd in 1872 in Schleiz gepubliceerd. Verder beleefde Weimar een renaissance in zijn "Zilveren Eeuw", bekende muzikanten (waaronder Franz Liszt) kwamen naar het hof en vanaf 1860 vestigde de Weimar-school voor schilderen zich in de Duitse schilderkunst.

De in 1833 opgerichte douane- en handelsvereniging van de Thüringer Staten inspireerde de industriële revolutie in de staat, de eerste spoorlijn bereikte Thüringen in 1842 en in 1846 opende de Thüringer Spoorweg de belangrijkste spoorlijn van het land.De Oost-Thüringer textielindustrie rond Gera beleefde een opleving, evenals de metaalindustrie verspreid over de staat en de optische industrie in Jena.

De revolutie in Thüringen in 1848 was weinig spectaculair, met centra in Eichsfeld en Reuss. Het resultaat was de troonsafstand van hertog Joseph van Saksen-Altenburg en prins Heinrich LXXII. van Reuss-Ebersdorf. Het verlangen naar een verenigde Duitse staat was nog steeds aanwezig, zodat het Erfurt Union-parlement in 1850 werd bijeengeroepen, maar dit was geen succes.

Tijdens de oorlog tussen Pruisen en Oostenrijk in 1866, kozen de meeste Thüringer staten de kant van Pruisen, alleen Sachsen-Meininger en Reuss (oudere lijn) waren verbonden met Oostenrijk. Bismarck wilde daarom de twee staten na het einde van de oorlog opnemen in het koninkrijk Pruisen. Door tussenkomst van groothertog Carl August von Weimar (zwager van de Pruisische koning) werd dit echter niet gedaan, alleen de heersers van de twee staten werden afgezet.

Door de industrialisatie werd Thüringen de bakermat van de sociaaldemocratie en in 1869 richtten August Bebel en Wilhelm Liebknecht de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij op in Eisenach. Dit fuseerde in 1875 in Gotha met de Algemene Duitse Arbeidersvereniging om de SPD, het Gotha-programma en het Erfurt-programma te vormen en vervolgens de doelen van de sociaal-democratische politiek in Duitsland te bepalen.

De Novemberrevolutie, die volgde op de Eerste Wereldoorlog, had haar centrum in Thüringen onder de leider van de revolutie, Wilhelm Bock, in de Vrijstaat Saksen-Gotha. De USPD werd opgericht in Gotha op 8 april 1917. Eerst deden de 8 vorsten van Thüringen afstand van de troon tussen 9 en 25 november 1917 en werd er een communistische raad gevormd in de Vrijstaat Saksen-Gotha. Tegen 1920 was Saksen-Gotha betrokken bij politieke geschillen, en er heersten ook omstandigheden die vergelijkbaar waren met een burgeroorlog. Speciale vermelding verdienen hier de Mechterstädt-moorden van 1920. In 1919 werd in Weimar de grondwet van Weimar opgesteld en als eerste democratische grondwet voor heel Duitsland in werking getreden.

Na de troonsafstand van de vorsten stond niets de oprichting van een eenheidsstaat in Thüringen meer in de weg, en op 1 mei 1920 werd de staat Thüringen gesticht. Politieke en culturele onrust vormden de ontwikkeling van het jonge land, wat leidde tot de versterking van politieke extremisten, en ook de samenleving was verdeeld. Het was Adolf Hitler destijds niet verboden om in Thüringen te spreken, daarom kon hij in de jaren twintig keer op keer bijeenkomsten houden in Weimar.

In 1923 werd een deelstaatregering van SPD en KPD gevormd, wat leidde tot Rode Oktober in Saksen en Thüringen. De bezetting van beide landen met de Reichs-executie vond plaats op 29 oktober 1923 in Saksen en op 6 november 1923 in Thüringen. Om de regering af te zetten, marcheerde de Reichsverdediging binnen, wat ook tot succes leidde. De daaropvolgende motie van wantrouwen door de SPD in de Reichtag leidde tot de omverwerping van Gustav Stresemann als Reichskanzler. De jaren 1920 werden gekenmerkt door politieke stilstand en vaak wisselende deelstaatregeringen. Rond 1930 werd de regering-Baum-Frick opgericht als de eerste deelstaatregering in Duitsland, waarbij de NSDAP betrokken was. Nadat de nazi's de macht hadden gegrepen, werd Thüringen op één lijn gebracht en dus effectief afgeschaft. Tijdens de nationaal-socialistische regeringsperiode waren er 2 concentratiekampen in Thüringen, het concentratiekamp Buchenwald (Weimar) en het concentratiekamp Dora Mittelbau (Nordhausen).

De Tweede Wereldoorlog bracht matige schade aan Thüringen, alleen Nordhausen werd bijna volledig verwoest als gevolg van Britse luchtaanvallen in april 1945, bijna 8.800 mensen kwamen om het leven. Luchtaanvallen veroorzaakten ook schade in Erfurt, Gera, Jena, Weimar, Eisenbach en andere kleinere steden. Tussen 1 april en 16 april 1945 werd Thüringen bevrijd door de Amerikanen en op 1 april 194507.1945 overgedragen aan de Sovjet militaire administratie. Thüringen werd hersteld als staat en uitgebreid met het voorheen Pruisische administratieve district Erfurt. In 1952 werd het door de DDR-regering ontbonden, gevolgd door het district Erfurt, het district Gera en het district Suhl.

Ongeveer 24.000 arbeiders, voornamelijk in de industriële centra van Erfurt, Jena en Gera, namen op 17 juni 1953 deel aan de Volkskauf-stand. Thüringen werd bijzonder hard getroffen door de verhoogde veiligheid van de grenzen tussen de DDR en de BRD die begon op 13 augustus 1961. Sommige dorpen in het grensgebied werden gedwongen hervestigd en gesloopt, andere werden door muren van elkaar gescheiden. Sommige families werden ook verplaatst door de Stasi als onderdeel van de ongediertecampagne.

Op 19 maart 1970 ontmoetten Willy Brandt en Willi Stoph elkaar voor het eerst op de Erfurt-top in het Erfurter Hof. In de herfst van 1989 begonnen ook massademonstraties tegen het SED-regime in Thüringen, die zich vervolgens naar alle steden in de deelstaat uitbreidden. Tijdens de Duitse hereniging op 3 oktober 1990 werd de Vrijstaat Thüringen hersteld, bestaande uit de districten Erfurt, Gera en Suhl en delen van de districten Leipzig en Halle. Op 10 januari 1991 besliste het deelstaatparlement in het voordeel van Erfurt als hoofdstad van de deelstaat Thüringen. De staatsgrondwet werd op 25 oktober 1993 op de Wartburg door het staatsparlement aangenomen en trad op 16 oktober 1994 in werking.

De CDU regeert sinds de eerste staatsverkiezingen op 14 oktober 1990 (van 1990 tot 1994 in een coalitie met de FDP), aanvankelijk onder premier J. Duchac, sinds februari 1992 onder B. Vogel (beiden CDU). Bij de deelstaatverkiezingen op 16 oktober 1994 werd de CDU weer de sterkste partij, gevolgd door de SPD en de PDS. Premier Vogel werd in functie bevestigd en vormde een grote coalitie met de SPD. Na de staatsverkiezingen van 12 september 1999 nam de CDU (na het behalen van een absolute meerderheid) onder premier Vogel alleen de regeringsverantwoordelijkheid over, de PDS werd voor het eerst de op één na sterkste partij. Vogel kondigde begin juni 2003 zijn ontslag aan; zijn opvolger was D. Althaus (ook CDU), die bij de deelstaatverkiezingen van 13 juni 2004 de absolute meerderheid (van mandaten) voor de CDU wist te bemachtigen en daarmee de enige regering bleef.

Economie:

Industriële productie, landbouw en toerisme zijn bijzonder belangrijk voor de economie van Thüringen. De industrie is voornamelijk gevestigd in het zuidelijke Thüringer Bekken langs de stadslijn Eisenach-Gotha-Erfurt-Weimar, verder aan de randen en in het voorland van het Thüringer Woud en in de valleien van Saale en Weißer Elster.

De voedingsmiddelen- en drankenindustrie heeft de hoogste omzet, gevolgd door de wegenbouw, de fabricage van metalen producten, de elektrotechniek en de fabricage van rubber- en kunststofproducten. Ook de kleine ijzer- en gereedschapsproductie, de elektronica-industrie en apparatenbouw in Jena, de farmaceutische industrie, de meubelbouw en de speelgoedindustrie zijn belangrijk.

Thüringen heeft kalizoutafzettingen en rijke bouwmaterialen zoals kalksteen en zandsteen. Van de omvangrijke kaliwinning bleef slechts één kalischacht in Unterbreizbach in bedrijf, de rest van de kaliwinning werd stopgezet, zoals de winning van uraniumerts en erts, evenals de winning van bruinkool. Er zijn leisteengroeven in het gebied Probstzella-Lehesten-Wurzbach.

De belangrijkste akkerbouwgebieden (suikerbieten, tarwe en gerst) zijn het Thüringer Bekken, het Orlasenke, de Goldene Aue en het gebied ten zuiden van Altenburg. Minder vruchtbare gebieden worden gebruikt voor de teelt van aardappelen, haver en rogge. Tabak wordt ook verbouwd in het lagere Eichsfeld en Werra-gebied. Graslandgebruik en bosbouw vinden plaats in het Thüringer Woud, het Thüringer Leisteengebergte en het Harzgebergte. In de valleien van de Saale en Weißer Elster en aan de rand van de Kyffhäuser worden op grotere schaal groenten en fruit verbouwd en rond Erfurt is er groente- en bloementeelt.

Belangrijke toeristische gebieden zijn het Thüringer Woud, het Thüringer Leisteengebergte (Schwarzatal) en het zuidelijke Harzgebergte. Het Thüringer Woud is belangrijk voor de wintersport. Thüringen heeft belangrijke kuuroorden zoals Bad Liebenstein, Bad Berka, Bad Sulza en Bad Langensalza.

Door de centrale ligging is Thüringen een belangrijk doorvoerland voor het West-Oost- en Noord-Zuidverkeer. Nadat de Duitse eenheid was hersteld, werden de gedeeltelijk onderbroken spoor-, snelweg- en wegverbindingen naar Hessen en Beieren hersteld (Werratalbahn tussen Bad Salzungen en Gerstungen). De zuidelijke Harz-snelweg Halle (Saale)-Göttingen is in aanbouw, de Thüringer Woud-snelweg Erfurt-Schweinfurt/Suhl-Lichtenfels (een 7,9 km lange autotunnel tussen Zella-Mehlis en Oberhof) werd in 2005 voltooid. Het belangrijkste spoorwegknooppunt is Erfurt, waar zich ook een internationale luchthaven bevindt.