Hoofdkenmerken van jazz

Er zijn maar weinig kenmerken die kunnen worden gekwalificeerd als de verenigende hoofdkenmerken van jazz. Ze hebben ook verschillende betekenissen gekregen in de loop van de evolutie en tussen verschillende stijlen en muzikanten. Deze belangrijkste kenmerken zijn improvisatie, swing en toonvorming en frasering.

Typerend voor jazz is ook dat het veelal gevormd wordt door individuele speelwijzen binnen het kader van een collectieve stijl: de muziek wordt ontwikkeld en gespeeld door een persoonlijkheid, compositie en interpretatie vallen samen. Elke belangrijke jazzmuzikant is na enkele maten te herkennen aan zijn speelstijl en improvisatie, ook al is hij "typisch" voor een bepaalde stijl.

Tal van elementen worden toegeschreven aan de Europese muziekgenres. De muziekcultuur die in Europa is ontstaan, wordt echter op zijn eigen manier in de jazz gebruikt.

Jazz is gebaseerd op een overwegend Europees toonsysteem en maakt gebruik van Europese melodie en harmonie, muziekvormen (bijvoorbeeld zangvorm) en Europese instrumenten zoals blaasinstrumenten, piano, gitaar, contrabas, bas- en snaredrums en cimbalen. In de jazz wordt echter op geheel eigen wijze gebruik gemaakt van de uit Europa afkomstige muziekcultuur. Het ritme van jazz verwijst altijd naar het menselijke bewegingsgevoel en doet daarom vaak denken aan swing en groove. Daarnaast zijn er vaak intensieve interacties met de afzonderlijke stukken, die ook nog eens een spontaan karakter hebben.

In deze muziekstijl is toonvorming gebaseerd op vocale expressie. Door deze kenmerken kan jazz gemeenschappelijk worden gezien met Afrikaanse muziekculturen, die een eeuwenoude geschiedenis hebben. Een van de belangrijkste kenmerken van jazz zijn echter de zogenaamde blue notes, die als een rode draad door de hele geschiedenis van dit muziekgenre lopen en duidelijk herkenbaar zijn als focus in het merendeel van de stukken.